Za nami międzynarodowa konferencja „Dziedzictwo akademickie dla przyszłości nauki – Academic heritage for the future of science” organizowana przez Stowarzyszenie Muzeów Uczelnianych (26 – 29 kwietnia, Warszawa). Współorganizatorami przedsięwzięcia były: Muzeum Uniwersytetu Warszawskiego, Muzeum Uniwersytetu Gdańskiego, Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego, Muzeum Historii Medycyny i Farmacji Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku oraz Muzeum Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego. Spotkanie odbyło się pod auspicjami Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich, a sfinansowane zostało z programu „Doskonała Nauka” Ministra Edukacji i Nauki.
Wydarzenie zgromadziło przedstawicieli kilkudziesięciu muzeów uczelnianych z Polski, Niemiec, Francji, Wielkiej Brytanii, Grecji, Czech, Albanii, Portugalii, Włoch, Belgi, Dani, Norwegii, Niderlandów oraz Ukrainy. W tym gronie nie zabrakło również Muzeum Dyplomacji i Uchodźstwa Polskiego. Debatowano nad wyzwaniami, przed którymi stoją muzea funkcjonujące w strukturach szkół wyższych, a także nad rolą i znaczeniem dziedzictwa akademickiego.
Pierwszego dnia gościliśmy w Pałacu Kazimierzowskim Uniwersytetu Warszawskiego. Obrady w Sali Senatu otwierało wystąpienie prof. Huberta Kowalskiego, Prezesa Stowarzyszenia Muzeów Uczelnianych oraz Dyrektora Muzeum Uniwersytetu Warszawskiego. Przejmujący pokaz zbiorów muzealnych straconych na skutek pożarów, działań wojennych (ISIS, agresja Rosji na Ukrainę) oraz katastrof naturalnych był mocnym apelem o ochronę dziedzictwa kulturowego (również akademickiego) oraz podejmowanie działań digitalizacyjnych. Nawiązywali do tego również goście honorowi ‒ przedstawiciele UMAC ICOM (Międzynarodowego Komitetu Muzeów i Kolekcji Uniwersyteckich) oraz UNIVERSEUM (Europejskiej Sieci Dziedzictwa Akademickiego). Tego dnia w panelu zatytułowanym „Dotknąć dziedzictwa”, dr Aleksandra Sara Jankowska z naszego Muzeum Dyplomacji i Uchodźstwa Polskiego opowiadała o kształtowaniu się definicji dziedzictwa kulturowego oraz jego interpretacji. Wybrzmiały słowa kulturoznawcy – Freemana Tildena: Interpretując ‒ rozumiemy, rozumiejąc ‒ doceniamy, doceniając ‒ chronimy. Środowisko akademickie wybiera ze swojej przeszłości, to co chce przekazać przyszłości. Każda uczelnia ma inną historię. W innych aspektach dostrzega swą tożsamość. Czy można znaleźć wspólną definicję dziedzictwa akademickiego? Na to pytanie starali się odpowiedzieć muzealnicy zebrani w Sali Senatu UW.
W kolejnym dniu uczestnicy konferencji podejmowani byli na Akademii Sztuk Pięknych. Obrady odbywały się w Pałacu Czapskich. Podczas dwóch tematycznych paneli: „Uczeni i dziedzictwo” oraz „Dobre praktyki propagowania i ochrony dziedzictwa akademickiego na świecie” usłyszeliśmy 30 referatów. Mowa była m.in. o twórcach kolekcji muzealnych – naukowcach, badaczach. Pozostawili oni po sobie spuściznę w postaci imponujących zbiorów dydaktycznych (skamieliny, inkluzje, skały, okazy zoologiczne i botaniczne). Dziś obiekty te włączane są do zasobów muzeów uczelnianych, stają się eksponatami. Nowoczesny uniwersytet dba i chroni swoje kolekcje. Ze względu na specyfikę i różnorodność zbiorów, to nie lada wyzwanie.
Trzeciego dnia konferencji powróciliśmy do Sali Senatu Uniwersytetu Warszawskiego. Panel zatytułowany „Muzea uczelniane w czasie pandemii i nie tylko – cyfrowy wymiar dziedzictwa”, wbrew założeniom w dużej mierze poświęcony został wojnie na Ukrainie. Referaty wygłosiły m.in. prof. Switlana Muravska i dr Oksana Hodovanska z Uniwersytetu Narodowego – Politechniki Lwowskiej oraz dr Viktoriia Ivashchenko z Charkowskiego Uniwersytetu Narodowego im. Wasyla Karazina. Zabytki są bezbronne w zderzeniu z brutalną siłą i piekłem wojny. Zrównane z ziemią miasta, w gruz obrócone budynki uczelni, w raz z nimi pogrzebane kolekcje akademickie. Niekiedy jedynym ratunkiem dla zbiorów jest digitalizacja ‒ utrwalenie i zachowanie wizerunków zabytków. Digitalizacja i właściwa dokumentacja ewidencyjna pomaga w poszukiwaniu obiektów zaginionych i zrabowanych, służy rekonstruktorom i konserwatorom. Pozwala odtworzyć kolekcję, a czasem po prostu o niej opowiadać, jako o utraconym dziedzictwie.
Ostatni dzień konferencji przeznaczony był na zwiedzanie muzeów uczelnianych w Warszawie. Poznaliśmy fantastyczne zbiory Muzeum Akademii Sztuk Pięknych, Muzeum Uniwersytetu Warszawskiego, Muzeum Historii Medycyny Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, a także Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie.
W ciągu 4 dni konferencji „Dziedzictwo akademickie dla przyszłości nauki – Academic heritage for the future of science” wygłoszono ponad 60 referatów. Spotkanie w tak szerokim – międzynarodowym gronie – umożliwiło wymianę doświadczeń. Poruszono wiele ważnych problemów. Stawiamy nowe pytania. Odwaga badacza, czy odpowiedzialność kustosza? Tożsamość kształtuje przeszłość, czy teraźniejszość? Świat stawia przed muzeami uczelnianymi nowe wyzwania. Jesteśmy częścią europejskiej sieci dziedzictwa akademickiego, łączy nas wspólne pragnienie zachowania go dla potomnych.
oprac. Aleksandra Sara Jankowska
