W zbiorach Muzeum Dyplomacji i Uchodźstwa Polskiego znajduje się niezwykły eksponat – godło Rzeczypospolitej Polskiej z przedwojennego Konsulatu RP Lille. Ząb czasu odcisnął swoje piętno na tym unikatowym zabytku. Każda rysa, szrama, ubytek na obramowaniu staje się dziś świadectwem burzliwych losów naszej Ojczyzny.
Konsulat Polski w Lille powstał w roku 1923 na mocy dekretu Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Jego ustanowienie wynikało z „konieczności zapewnienia normalnej opieki konsularnej dla ludności polskiej w północnych departamentach Francji”. Konsulat odgrywał kluczową rolę nie tylko jako urząd, ale przede wszystkim jako centrum polskiej społeczności na emigracji. Był symbolem odbudowy polskiej dyplomacji po odzyskaniu niepodległości, stanowiąc także ośrodek wsparcia i integracji Polaków, którzy emigrowali z powodu prześladowań politycznych w czasach zaborów oraz w poszukiwaniu lepszych warunków życia.
Wkrótce po otwarciu konsulatu, w 1924 roku uchwalono ustawę o organizacji konsulatów i czynnościach konsulów, która określała ich zadania. Współpraca między Polską a Francją została sformalizowana na mocy konwencji konsularnej z 1925 roku. Konsulat w Lille nie tylko pełnił funkcje administracyjne, ale był też wsparciem dla organizacji kulturalnych, sportowych, harcerskich i kościelnych, które umacniały polskość wśród emigrantów. Fundusze Ministerstwa Pracy i Ochrony Społecznej, którymi dysponowała placówka, pozwalały pomagać potrzebującym rodzinom polskim na emigracji.
W czasie II wojny światowej konsulat w Lille był świadkiem heroicznych działań na rzecz Polski i jej obywateli. W 1939 roku Konsul Generalny Aleksander Kawałkowski zainicjował szkolenia wojskowe dla młodych Polaków z organizacji sportowych i harcerskich, które później przyczyniły się do mobilizacji ruchu oporu na emigracji. Konsulat pełnił funkcję organizatora i koordynatora działań Polskiego Obozu Wojskowego we Francji (POWN), walczącego z niemiecką machniną śmierci
Po cofnięciu przez Francję uznania dla Rządu Polskiego na Uchodźstwie Konsul Generalny Czesław Bitner – w geście protestu zamknął konsulat w Lille, a godło przekazał polskim kombatantom.
Po wojnie, w 1945 roku, zmieniły się funkcje konsulatu, który został podporządkowany władzom komunistycznym w Polsce. Konsulaty, w tym również ten w Lille, były wykorzystywane do celów propagandowych i wywiadowczych, a ich kontakt z Polonią ograniczał się do formalnych obowiązków.
A co z naszym Godłem? Polacy w Lille zadbali o to, by orzeł w koronie przetrwał. Po niemal pół wieku, 25 kwietnia 1991 roku, Godło wróciło do konsulatu, przekazane zostało na ręce Jędrzeja Bukowskiego – pierwszego konsula Rzeczypospolitej Polskiej. Drzwi placówki zostały szeroko otwarte dla Polonii. Było to symboliczne zakończenie izolacji, a także nowy początek w relacjach z Polakami we Francji, którzy zachowali swoją tożsamość narodową i głębokie przywiązanie do ojczyzny – wolnej i niezależnej.
W 2013 r. Konsulat w Lille zlikwidowano, a godło trafiło za sprawą Ministerstwa Spraw Zagranicznych do Muzeum Dyplomacji i Uchodźstwa Polskiego.
Dziś wpatrując się w orła wolnej i niepodległej Rzeczypospolitej, w jego srogich i dumnych oczach dostrzec można tlące się echa przeszłości, niegasnące blizny czasów, które ją kształtowały.
oprac. dr Aleksandra Sara Jankowska
Godło Rzeczypospolitej Polskiej z przedwojennego Konsulatu RP w Lille, ze zbiorów MDiUP UKW
