W zbiorach Muzeum Dyplomacji i Uchodźstwa Polskiego znajduje się niezwykły przedmiot – stuletni, metalowy tłok pieczętny pochodzący z polskiej placówki dyplomatycznej w Rio de Janeiro.

Czym jest tłok pieczętny? To właściwa część pieczęci – metalowa matryca z wyrytym znakiem, którą odciskano w wosku, laku lub tuszu. Służyła do uwierzytelniania dokumentów i korespondencji, a zarazem była symbolem suwerenności i autorytetu państwa.

Prezentowany w naszej kolekcji tłok mocowany jest czterema gwoździkami do drewnianego klocka. W jego polu znajduje się orzeł II Rzeczypospolitej Polskiej według wzoru z 1919 roku, a w otoku inskrypcja: „Poselstwo Rzeczypospolitej w Rio de Janeiro”.

Co ciekawe, orzeł ten już w latach 30. nie był aktualnym godłem państwowym. Można więc przypuszczać, że pieczęć wykonano znacznie wcześniej – prawdopodobnie w początkach działalności polskiej placówki w Brazylii, czyli w latach 20. XX wieku.

Dyplomata w służbie ojczyzny

Tłok pieczętny trafił do Muzeum w ramach spuścizny po Tadeuszu Antonim Skowrońskim (1896–1986) – polskim dyplomacie, który w latach 1938–1945 kierował Poselstwem RP w Rio de Janeiro.

Tadeusz Skowroński karierę rozpoczął tuż po odzyskaniu niepodległości. Brał udział w konferencji pokojowej w Paryżu (1919), współpracował z Ignacym Janem Paderewskim, ministrem Konstantym Skirmuntem i Romanem Dmowskim. W tym samym roku objął stanowisko drugiego sekretarza Poselstwa Polskiego w Rzymie. W czasie wojny polsko-bolszewickiej służył w 203. Ochotniczym Pułku Ułanów.

W kolejnych latach uczestniczył w wielu międzynarodowych konferencjach: w Londynie, Paryżu, Pradze, Brukseli i Lozannie. Był inicjatorem pierwszej polskiej Wystawy Przemysłowej w Konstantynopolu. Szybko awansował – w 1924 roku został kierownikiem referatu Bliskiego Wschodu w MSZ, później sekretarzem Poselstwa w Brukseli, a następnie pierwszym sekretarzem w Bernie. W 1935 roku objął kierownictwo Konsulatu Generalnego w Amsterdamie, a trzy lata później otrzymał nominację na Posła Nadzwyczajnego i Ministra Pełnomocnego RP w Rio de Janeiro.

Podczas II wojny światowej skoncentrował się na jednoczeniu Polonii brazylijskiej i niesieniu pomocy rodakom w Europie. Utworzył Komitet Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce, organizował wsparcie dla uchodźców i zbiórki darów. Szacuje się, że na adres Polskiego Czerwonego Krzyża w Warszawie przesyłał z Rio de Janeiro nawet kilka ton żywności i leków rocznie.

Po wojnie pozostał na emigracji. Wykładał na Papieskim Uniwersytecie Katolickim w Rio de Janeiro, a także zainicjował w Brazylii montownię ciężarówek Mercedes-Benz. Jesień życia spędził we Fryburgu Szwajcarskim, gdzie zmarł w 1986 roku.

Spuścizna rodzinna

Spuścizna Tadeusza Skowrońskiego – obejmująca dokumenty, pamiątki osobiste, dzieła sztuki oraz wyposażenie z polskich placówek dyplomatycznych – została przekazana do naszego Muzeum przez jego rodzinę, głównie wnuka Andrè Skowrońskiego. W sumie liczy ponad 600 obiektów, zgrupowanych w 255 pozycjach inwentarzowych. To największy dar od ponad 20 lat i jeden z najcenniejszych w historii naszej placówki.

Symbol pamięci i historii

Tłok pieczętny z Rio de Janeiro to przedmiot szczególny. Łączy w sobie wymiar praktyczny i symboliczny – z jednej strony był narzędziem urzędowym, służącym do potwierdzania dokumentów, z drugiej pozostaje namacalnym śladem działalności polskiej dyplomacji w Ameryce Południowej.

Jest świadectwem pierwszych lat obecności Polski na arenie międzynarodowej i materialnym znakiem odpowiedzialnej służby, jaką pełnił Tadeusz Skowroński. Dziś – w otoczeniu innych pamiątek przekazanych przez jego rodzinę – przypomina nie tylko o historii jednej placówki, lecz także o ciągłości i znaczeniu polskiej dyplomacji.

 

oprac. dr Aleksandra Sara Jankowska