Nowe nabytki w zbiorach Muzeum. Za sprawą Ministra Spraw Zagranicznych RP, Radosława Sikorskiego, kolekcja „Upominki w świecie dyplomacji” znów istotnie się powiększyła.
Przypomnijmy, zbiór tworzą pamiątki, jakie polscy dyplomaci otrzymali od swoich zagranicznych odpowiedników. Kolekcja uchyla rąbka tajemnicy współczesnej dyplomacji i pozwala poznać kulisy wymiany podarunków między wysokiej rangi urzędnikami. Zbiór zawdzięczamy Ministerstwu Spraw Zagranicznych, a jego wyjątkowość podkreśla fakt, że obejmuje ponad 200 pamiątek z blisko 100 krajów świata. Obszerna szata z Mauretanii, ciężki, kunsztownie zdobiony strój z Uzbekistanu, kopia hełmu samurajskiego, tradycyjny mongolski instrument strunowy, totem wyrzeźbiony przez współczesnych Indian, replika wiosła maoryskiej łodzi, irlandzka maczuga – czyż nie brzmi zachęcająco? Za każdym eksponatem kryje się jakaś historia, legenda, element tradycji i kultury.
Nie znajdziemy tu nazwisk wielkich twórców ani starannie wyselekcjonowanych dzieł sztuki – kolekcja wymyka się wszelkim ramom muzealnych konwencji. To prawdziwy festiwal barwy, techniki, formy i koncepcji. Niezwykła siła oddziaływania całego zbioru wynika z jego ogromnej różnorodności.
A czym tym razem możemy się pochwalić?
Ot, chociażby ozdobna metaloplastyka w kształcie gałązki hibiskusa platerowana 24 karatowym złotem. To upominek od Ministra Spraw Zagranicznych Malezji Dato’Seri Utama Haji Mohamad bin Haji Hasan. Hibiskus jest symbolem Malezji. Według tradycji płatki oznaczają Rukun Negara, czyli pięć zasad tzw. filarów narodowych: ufność wobec boga, lojalność wobec króla, wierność konstytucji, praworządność oraz przyzwoitość.
To jeden z najbardziej rozpoznawalnych kwiatów w regionie Azji Południowo-Wschodniej stanowiący nieodzowny element krajobrazu tropikalnego. Kwiaty hibiskusa mają intensywne, jaskrawe kolory, które przyciągają uwagę. W wielu regionach te piękne rośliny używane są w ceremoniach religijnych i obrzędach, a nawet w kuchni. W kulturze malezyjskiej hibiskus symbolizuje życie, miłość i piękno.
Nie tylko hibiskus jest symbolem Malezji, za taki uważany jest również wau bulan, czyli księżycowy latawiec. Motyw latawca widzimy w kompozycji ofiarowanej Ministrowi Spraw Zagranicznych RP przez Ambasadora Malezji w Polsce Chitry Devi Ramiah. Określenie „księżycowy” nawiązuje do kształtu latawca przypominającego półksiężyc, który w języku malezyjskim określany jest mianem „bulan”. Tradycyjne malezyjskie latawce osiągają imponujące wymiary – nawet do 3,5 metra! Dzięki temu ich misternie zdobienia są doskonale widoczne, gdy szybują wysoko w przestworzach. Każdy wau bulan jest unikatowym dziełem sztuki, wyróżniającym się niepowtarzalnym wzornictwem i detalami. Konstrukcja powstaje z delikatnej tkaniny oraz cienkich, elastycznych patyczków bambusowych.
Wśród przekazanych pamiątek uwagę zwraca ozdobny zegar biurkowy – dar Ambasadora Królestwa Arabii Saudyjskiej w Warszawie Saad Saleh Al-Saleh wręczony z okazji muzułmańskiego miesiąca Ramadan. Okrągła tarcza zegarowa pokryta została warstwą 24-karatowego złota i dekorowana jest motywem architektonicznym, arabeską oraz przedstawieniem nocnego nieba – sierpem księżyca i gwiazdami. Motyw architektoniczny zdobiący tarczę nawiązuje do stylu charakterystycznego dla regionu Najd w Arabii Saudyjskiej. Tarcza została osadzona w prostopadłościennej bryle kryształu, na której wygrawerowano kłosy zboża, pokryte warstwą złota. Kłosy zboża w symbolice Arabii Saudyjskiej reprezentują obfitość, rozwój, duchowe wartości oraz jedność narodu, a ich obecność w sztuce i dekoracjach odzwierciedla dążenie do harmonii między tradycją a nowoczesnością.
To nie jedyny zegar, który trafił do Muzeum. Na podobny pomysł wpadł Ambasador Islamskiej Republiki Afganistanu Abdul Haji Haider, który w 2014 roku podarował Ministrowi Spraw Zagranicznych RP zegar w formie przywodzącej na myśl figurę szachową. Obudowę zegara wykonano z minerału lapis-lazuli o niezwykle intensywnej niebieskiej barwie. Lapis-lazuli wydobywany jest właśnie na terenie Afganistanu.
Ambasador Palestyny w Polsce Mahmouda Khalify ofiarował polskiemu Ministrowi Spraw Zagranicznych RP złoty medal z wizerunkiem drzewa oliwnego. Drzewo oliwne jest symbolem Palestyny od czasów starożytnych. Region ten, szczególnie w obszarze Morza Śródziemnego, sprzyjał uprawom oliwek, które były nie tylko źródłem pożywienia, ale także wykorzystywano je do produkcji oliwy – cennego surowca w tamtych czasach. W kontekście religijnym i kulturowym drzewo oliwne symbolizuje pokój i nadzieję. Ponieważ znane jest z tego, że żyje przez setki, a nawet tysiące lat staje się również znakiem trwałości, odporności i wierności. Co w odniesieniu do sytuacji geopolitycznej na Bliskim Wschodzie nabiera dodatkowego wymiaru.
Z Bliskiego Wschodu pochodzi również pamiątka przekazana przez Ambasadora Królestwa Arabii Saudyjskiej w Warszawie. To obraz z motywem arabeski. W starannie przemyślanej kompozycji wyróżnia się ozdobna kaligrafia – napis w języku perskim. W kolorystyce dominują ciepłe odcienie brązu, złota i beżu. Kompozycja jest geometryczna – w dolnej część widoczne są romby i trójkąty, zaś w centrum półokręgi przywodzące na myśl łuk lub słońce. Centralny łuk przypomina również islamską architekturę, szczególnie mihrab – niszę w ścianie. Tego rodzaju elementy mają nie tylko znaczenie estetyczne, ale także duchowe – symbolizują połączenie ziemi z niebem, człowieka z boskością. Ornamenty wypełniające półokrągłe pole obejmują drobne inskrypcje lub powtarzalne wzory roślinne, co w sztuce islamskiej ma na celu podkreślenie nieskończoności i boskiego porządku.
Ciekawy upominek Minister otrzymał od Prezydent Republiki Greckiej – Ekaterini Sakielaropulu. To reprint obrazu Nikolaosa Gyzisa (1842 – 1901), „Glory of Psara” (1898). Niewielka kopia umieszczona jest pod grubą taflą pleksi, która powiększa motyw i intensyfikuje barwy. Na obrazie widzimy skrzydlatą Wiktorię odzianą w białą szatę. Bogini kroczy po wojennych zgliszczach. Na tym tle biel jej szat zyskuje dodatkową aurę światłości.
Oryginalne dzieło nawiązuje do tragicznych wydarzeń wojny o niepodległość Grecji (1821–1829), w szczególności do rzezi na wyspie Psara w 1824 roku, gdzie wojska osmańskie wymordowały większość mieszkańców w odwecie za ich wsparcie dla greckiego powstania. Wydarzenie to na długo pozostawało symbolem męczeństwa i bohaterstwa narodu greckiego. Nikolaos Gyzis, jeden z najwybitniejszych malarzy greckich neoklasycyzmu i realizmu, stworzył obraz w 1898 roku, niedługo po wojnie grecko-tureckiej z 1897 roku. W tym okresie twórcy greccy starali się ukazać ducha patriotyzmu, odrodzenia narodowego i dumy. Gyzis łączył klasyczne formy z nowoczesnym podejściem do tematyki, a w „Glory” wykorzystał personifikację zwycięstwa – Wiktorię – jako symbol narodowego triumfu, bohaterstwa i poświęcenia.
Nie zabrakło również pamiątki ze Stanów Zjednoczonych. Pozłacany talerz wykonany z metalu w technice odlewu, stanowi przykład kunsztownej metaloplastyki. W centrum znajduje się Wielka Pieczęć Stanów Zjednoczonych, symbolizująca jedność i potęgę Stanów Zjednoczonych. Na szerokim kołnierzu umieszczono osiem reliefowych przedstawień słynnych budynków i monumentów Waszyngtonu. Wśród nich znajdują się m.in. Mauzoleum Abrahama Lincolna, Pomnik Weteranów Wietnamu oraz Pomnik Thomasa Jeffersona. Każdy z nich został precyzyjnie odwzorowany, oddając charakterystyczne detale architektoniczne.
Talerz został przekazany przez Sekretarza Stanu USA, Antony'ego Blinkena, na ręce Ministra Spraw Zagranicznych Polski podczas oficjalnego spotkania, które odbyło się 12 września 2024 roku w Warszawie.
Nowe obiekty wkrótce będzie można zobaczyć na ekspozycji!
oprac. dr. Aleksandra Sara Jankowska
